A HUMILDADE E GRANDEZA DE DON UXÍO
Coñecín a don Uxío a comezos dos anos sesenta, cando cursaba cuarto de Humanidades no Seminario de Mondoñedo. Creo que era o curso 1961-62 e el dábanos clase de Preceptiva literaria que, como o nome indica, trataba de introducirnos no mundo da literatura, da métrica e do aprendizaxe das boas formas de redacción. Ilustrábanos con exemplos de autores senlleiros do panorama literario. Logrou acender en nós o gusto pola boa literatura e a boa redacción. Periodicamente -coido que quincenalmente- debíamos presentarlle unha redacción que el corrixía e lía na clase, resaltando os mellores textos e tamén os menos expresivos. Eran clases nas que nós, adolescentes inquedos, iamos interesándonos por cambiar as formas usuais e vulgares de expresión por outras máis cultas e literarias. Coa súa proverbial paciencia e moita dedicación, Uxío sóubonos contaxiar o interese pola materia. Loaba os acertos, explicaba os fallos e recoñecía os esforzos por mellorar a expresión, pero nunca utilizaba a burla para mortificar. Sempre que criticaba un fallo, facíao con ese sorriso que leva incorporado e que moi raramente perde. Cando era necesario corrixir algunha conduta manifestamente improcedente, ruborizábase e sufría el máis có mesmo infractor.
Don Uxío cos alumnos de 4º de Humanidades, en Ribadeo, por mor dun Congreso eucarístico. Á súa esquerda, Manuel Rivas García.
A grandeza humana de Uxío é tal que semella querer achicarse para non destacar e poder pasar desapercibido ante os demais. Non coñecín persoa tan grande e tan humilde á vez. Unha persoa auténtica entregada á súa vocación e o seu traballo en beneficio dos demais, tan rica en si e por si, que non necesita posuír ningunha cousa máis alá do necesario para subsistir.
Aínda tiven, ou mellor dito, tivemos -o meu curso-, a oportunidade de volver telo como profesor en segundo e terceiro curso de Filosofía. Impartía a materia de Historia de la Literatura española seguindo o texto de Guillermo Díaz-Plaja que empezaba cunha ampla introdución á literatura das primeiras civilizacións, entraba logo no clasicismo grecorromano para estenderse logo con detención na produción literaria española. Ao longo do curso ía debullando Uxío as etapas da literatura española, facendo as súas sabias e persoais achegas, que iamos anotando na marxe inferior do libro -se eran curtas- ou en cuartillas que intercalabamos no texto.
O último curso de Filosofía (1965-66) foi especialmente intenso porque, ademais de ter que facer fronte ás correspondentes materias del, tivemos que preparar as do Preuniversitario. E Uxío non tivo inconveniente en brindarse a darnos clase de Literatura española contemporánea, seguindo o texto Mateo Velasco, editado por S.M., onde se expoñía a literatura española dende o Romanticismo ata aqueles tempos.
A súa labor docente culminou con nós en primeiro de Teoloxía coa Introdución á Sagrada Escritura, na que el era un experto profesor e coñecedor das novas achegas da teoloxía centroeuropea. Os camiños da vida conducíronnos a diferentes lugares. Pero cando me dixeron que estaba de párroco na miña terra, Vilalba, levei unha alegría. Sen menosprezar a ninguén, dificilmente se podía atopar outro párroco mellor.
El aproveitou a oportunidade de formarse na Gregoriana de Roma, obtendo a tripla licenciatura -Filosofía, Teoloxía e Escritura- , o que o converteu na persoa ou entre as persoas mellor formadas da diocese mindoniense. Dotado dunha intelixencia aguda e dunha vontade pouco común, non sucumbiu ás tentacións da vaidade, a postos aos que lexitimamente podía aspirar, e sen embargo preferiu vivir como crego e ás veces, como crego rural, antes que as alfombras dos pazos. Lembro o que dicía o Profesor Romano Guardini cando lle preguntaban se aceptaría unha mitra ou un capelo cardinalicio. El respondía que quería vivir e terminar sinxelamente como o que era: profesor, sen máis. Uxío tamén parece que sempre tivo clara a súa misión: ser sacerdote ao servizo dos demais.